Seminaria i ich cele
Seminaria
Seminarium to w świetle szkół wyższych
najbardziej charakterystyczna forma kształcenia akademickiego. Dzieje się tak
za sprawą celów stawianych tym zajęciom, mającym pobudzać do czynnego myślenia,
uzupełniać i utrwalać wiedzę studentów oraz przygotowywać ich do samodzielnej
pracy. Są bogatsze od zwykłych zajęć o
wiedze i rozwijanie zainteresowań przez studenta, bo zalicza się do nich bowiem
kształtowanie umiejętności, dostrzeganie problemów naukowych, dyskutowanie oraz
przedstawiania cudzych i własnych poglądów
naukowych. Jest to między innymi poznanie metod badawczych, techniki
prac naukowej oraz literatury, która pozwala w pisaniu i redagowanie tekstów
naukowych. Jednak tego typu zajęcia wymagają pełnej dobrowolności w wyborze,
bliskiej współpracy z profesorem oraz wzajemne zaufanie.
Ważnym rodzajem seminariów jest taki, który
przygotowuję nas do napisania pracy dyplomowej, nazywane inaczej seminarium
magisterskim lub dyplomowym. Stosuje się taka nazwę dlatego aby wyróżnić je od
innych rodzajów seminarium, które miedzy czasie mogą być prowadzone w
harmonogramie. Np. seminarium kursowe, poprzedzające seminarium dyplomowe.
Cele seminariów
Niewątpliwie za najważniejszy cel seminarium
dyplomowego należy uznać zapewnienie studentom specjalizacji w wybranej
dyscyplinie zawodowej oraz stworzenie możliwie optymalnych warunków do
napisania pracy dyplomowej..
Seminaria dyplomowe organizowane są w dwóch
ostatnich semestrach na studiach licencjackich oraz trzech-czterech na studiach
magisterskich. Dłuższy okres trwania seminariów dyplomowych spotykamy w
programach kierunków studiów, które mają
charakter eksperymentalny.
Zajęcia seminaryjne odbywają się zazwyczaj w
kilku- lub kilkunastoosobowych grupach (8-15). Mogą też w nich uczestniczyć
studenci zainteresowań: tematyką seminarium, a także większe grono pracowników
naukowych (np. pracownicy instytutu, katedry lub zakładu zajmującego się
problemami związanym, tematycznie z przedmiotem seminarium). Pozwala to
korzystać z uwag i doświadczeń liczniejszego zespołu współseminarzystów oraz
nauczycieli akademickich podczas przygotowywania pracy magisterskiej.
Poszerzenie uczestnictwa w zajęciach seminaryjnych jest szczególnie korzystne
wtedy, gdy temat seminarium jest złożony, stwarza to wtedy możliwości
wszechstronnej wymiany doświadczeń i udzielania pomocy studentom piszącym prace dyplomowe czy magisterskie.
Studenci uczęszczający na seminaria dyplomowe
na ogół mają już dostateczny zasób wiedzy teoretycznej do napisania pracy, ale
bez odpowiednio zorganizowanej stałej pomocy promotora nie mogliby tego
zadania zrealizować. Seminaria dyplomowe stwarzają warunki do kierowania przez
promotora realizacją prac dyplomowych i do jej bieżącej kontroli. Dają
jednocześnie możliwość zorganizowania stałego kontaktu seminarzystów z
promotorem.
Seminaria dyplomowe są wykorzystywane przede
wszystkim do omawiania i dyskutowania wszystkich spraw związanych z
przygotowywaniem pracy magisterskiej. Kierowanie pracami magisterskimi i
dyplomowymi stanowi istotę seminariów dyplomowych i może być sprawnie
realizowane wtedy, gdy w ich przebieg zaangażowani są zarówno pracownicy
naukowi, jak i studenci. Do spełnienia zadań, konieczne są konsekwencja i
zdyscyplinowanie w realizacji przyjętego programu seminarium. Niestety,
studenci nie zawsze chcą zrozumieć, że w przyszłości sami będą ponosić skutki
swej wcześniejszej nierozwagi i niedostatecznej współpracy z promotorem.
Podstawowym warunkiem właściwego przebiegu
seminarium dyplomowego i zakończenia go terminową oraz pomyślną obroną prac jest
wzajemne zaufanie i zrozumienie uczestników grupy seminaryjnej i pracownika
naukowego sprawującego nad nią opiekę. Atmosfera wzajemnego zaufania jest bardziej
potrzebna aniżeli w innych formach zajęć dydaktycznych.
Pracownicy naukowi prowadzący seminaria
dyplomowe są współodpowiedzialni za jakość prac magisterskich czy dyplomowych.
Czasem jednak pełnienie funkcji promotora jest utrudnione na skutek unikania
przez studentów kontaktów czy też z powodu obaw przed przyznaniem się do
trudności napotykanych w toku realizacji pracy. Aby przeszkody te pokonać,
potrzebne jest to co wcześniej zostało powiedziane, zaufanie i
odpowiedzialność.. Trzeba jednak przy tym zaznaczyć, że wszelkie obawy i
zahamowania występujące u studentów są nieuzasadnione, gdyż z pisaniem pracy,
mającej charakter pracy naukowej, mają do czynienia po raz pierwszy, więc ze
zrozumiałych względów nie mogą być do tego przygotowani. Z tych też względów
studenci powinni szczerze, bezpośrednio i szczegółowo przedstawiać swoje
trudności promotorowi, aby ułatwić mu kierowanie pracą magisterską, a sobie
zapewnić dobre wypracowanie oddane w terminie.
Seminaria dyplomowe należą dla do
najtrudniejszych zajęć dydaktycznych zarówno dla prowadzących je nauczycieli akademickich,
jak i dla studentów. Należą do przedmiotów najdłużej realizowanych w trakcie
studiów. Przebieg seminarium dyplomowego wpływa na jakość pracy magisterskiej,
co z kolei wpływa na końcową ocenę studiów, umieszczaną na dyplomie. Trudności
wynikają też z braku wzorcowych rozwiązań w zakresie prowadzenia seminariów
oraz ze względu na konieczność odrębnego traktowania przez nauczycieli akademickich
różnych dyscyplin i przedmiotów specjalizacyjnych, a także tematów
opracowywanych przez poszczególnych studentów nawet jeśli tematy te są podobne.
Seminarium dyplomowe ma charakter zajęć
konsultacyjnych polegających głównie na doradzaniu oraz krytyce sposobu
prowadzenia przez studentów prac naukowych.
Podział na grupy seminaryjne następuje na
różnych latach studiów, w zależności od kierunku. Najlepszą metodą doboru grup
seminaryjnych jest dobrowolny zapis studentów na listy, po wcześniejszym
podaniu do wiadomości studentom wykazu osób prowadzących w danym roku
seminaria oraz zakresu tematycznego seminarium. Konieczne jest przy tym
zachowanie właściwej liczebności grup seminaryjnych. Grupy zbyt małe wręcz
uniemożliwiają prowadzenie seminarium, gdyż nie jest w nich możliwe
samokształcenie zespołowe, w grupach zaś zbyt licznych trudne są programowanie
zajęć i realizacja programu.
Przyjmuje się, że optymalna liczba
seminarzystów w grupie wynosi 8-15. Podczas ustalania tematyki seminariów
dyplomowych oraz liczebności grup seminaryjnych powinno się uwzględniać nie
tylko zainteresowania studentów, ale także potrzeby gospodarki narodowej,
które wpływają na możliwość zatrudnienia absolwentów. Zasady tworzenia grup
seminaryjnych najczęściej ustalają rady wydziałów.
Seminaria dyplomowe przyczyniają się do
pogłębienia wiedzy studentów oraz do wytworzenia nawyku samodzielnego
rozwiązywania zagadnień. Uczestnik seminarium z biegiem czasu sam zaczyna
dostrzegać konieczność systematycznego kształcenia i uaktualniania swej
wiedzy. W trakcie zajęć seminaryjnych studenci zdobywają świadomość, że nie
wystarcza mechaniczna znajomość faktów i zagadnień, konieczne jest bowiem
przede wszystkim nabycie umiejętności omawiania, odkrywania i kojarzenia faktów,
szukania współzależności i wyciągania wniosków. Nie można przy tym w sposób
jednoznaczny określić drogi do tego rodzaju umiejętności, nie można też podać
recepty na napisanie dobrej pracy magisterskiej. Dyplomant musi przez cały czas
zdawać sobie sprawę z tego, że rola promotora sprowadza się do poradnictwa,
krytyki i pomocy w załatwianiu spraw organizacyjnych związanych z badaniami i
zbieraniem materiałów. Student sam decyduje o swym rozwoju naukowym, a praca
dyplomowa jest tego udokumentowaniem i nikt jej za niego nie wykona. Nie
wystarczą więc same podręczniki, konsultacje oraz pomoc promotora, jeżeli nie
ma własnych chęci i woli.
Na ogół wiedza zdobywana na seminarium jest
trwalsza i głębsza, ze względu na aktywną postawę jego uczestników, a także osobiste
zainteresowanie tematami oraz odpowiedni już stopień osiągniętej dojrzałości
umysłowej. Trzeba jednak podkreślić, że osiągnięcie celów dydaktycznych
seminarium zależy od odpowiedzialności, pomysłowości, energii i
zdyscyplinowania jego uczestników.